حمام فین کاشان؛ شاهد تاریخی یک قتل
حمام تاریخی فین در باغ فین کاشان قرار دارد و یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی ایران یعنی قتل امیرکبیر در سال ۱۲۳۰ را به خود دیده است؛ به همین دلیل شهرت زیادی دارد.
این حمام از بنای موجود در باغ فین است که امروزه به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی کاشان به شمار می‌رود. دو حمام در این باغ وجود دارد که شامل حمام سلطنتی و حمام صفوی می‌شوند. حمام صفوی به‌خاطر وقوع حادثه تاریخی قتل امیرکبیر در ۲۰ دی ۱۲۳۰ هجری شمسی از شهرت بیشتری برخوردار است. باغ فین و تمامی بناهای موجود در آن از جمله حمام فین در فهرست میراث جهانی یونسکو و آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.
حمام فین کاشان کجاست؟
- آدرس: استان اصفهان، کاشان، خیابان امیرکبیر، باغ فین
حمام فین در جنوب شهر کاشان در دل منطقه‌ای سرسبز و خوش‌آب‌وهوا قرار دارد. در گذشته روستایی با نام فین در این منطقه وجود داشت که امروزه بخشی از شهر کاشان است و در انتهای خیابان امیرکبیر قرار دارد.
مسیر دسترسی به حمام فین کاشان
حمام فین در انتهای بلوار امیرکبیر قرار دارد. بلوار امیرکبیر یکی از طولانی‌ترین بلوارهای کاشان است که تقریبا تمام خیابان‌های مهم کاشان از جمله خیابان مدرس، خیابان بهشتی، خیابان ۲۲ بهمن و غیره را قطع می‌کند. به همین خاطر از هر کجای کاشان که خودتان را به بلوار امیر کبیر برسانید، در ادامه فقط کافی است که مسیرتان را به‌سمت جنوب ادامه دهید. در انتهای این بلوار با تابلوهای راهنمایی برای دسترسی به حمام رو‌به‌رو خواهید شد.
معرفی حمام فین کاشان
حمام فین شاخص‌ترین بنای موجود در باغ فین کاشان است. جالب اینکه باغ فین، دو حمام دارد که در دوره‌های مختلف ساخته شده‌اند و شامل حمام سلطنتی و حمام صفوی یا حمام کوچک می‌شوند. نام هیچ‌یک از این حمام‌ها، حمام فین نیست؛ بلکه صرفا به‌دلیل قرارگیری در باغ فین به این نام مشهور شده‌اند. حمام صفوی شهرت زیادتری دارد؛ چراکه یکی از تلخ‌ترین حوادث تاریخ ایران یعنی قتل صدراعظم شایسته‌ای همچون امیرکبیر در آن رخ داده است. در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی این دو حمام بر اساس طرح اولیه خود مرمت و پس از آن نیز بارها تعمیر و بازسازی شده‌اند. باغ فین و تمامی بناهای موجود در آن از جمله حمام فین در فهرست آثار ملی ایران و میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.
تاریخچه حمام فین
حمام کوچک
در اواخر دوره صفویه، حمامی کوچک در بخش جنوبی باغ ساخته شد؛ اما تاریخ دقیق ساخت و بانی آن مشخص نیست. نکته قابل‌توجه این حمام، وجود هفت کاشی قدیمی در قسمت خزینه است که حدود ۵۰۰ سال قدمت دارند. این حمام به‌منظور استفاده خدمتکاران ساخته شده بود؛ به همین دلیل از حیث معماری، ویژگی بارزی ندارد و علت شهرتش به رویداد تاریخی قتل امیرکبیر برمی‌گردد که در آن به وقوع پیوست. پس از این واقعه، باغ فین و حمام آن به فراموشی سپرده شد و در دوره مشروطه، اشرار تمام سنگ‌های مرمر و مصالح گران‌بهای آن را به غارت بردند.
حمام بزرگ
حمام سلطنتی یا حمام بزرگ، در دوره قاجار به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. در کنار ساخت حمام جدید، حمام کوچک که پس از پایان دوره صفوی از رونق افتاده بود، به دستور شاه مورد مرمت قرار گرفت. هر زمان که شاهان قاجار برای تفرج به باغ فین می‌رفتند، از این حمام استفاده می‌کردند و حمام کوچکی نیز برای خدمه بود که در ایامی از هفته استفاده از آن برای عموم مردم آزاد می‌شد. از آن جا که حمام بزرگ برای استفاده فرماندهان و بزرگان دربار بود، به‌لحاظ معماری اهمیت داشت و علاوه بر ستون‌های مرمر، سقف آن مزین به نقاشی‌های فوق‌العاده‌ای بود.
بخش های مختلف حمام فین
حمام بزرگ
قسمت‌های مختلف حمام بزرگ عبارت‌اند از راهی فرعی به حمام برای رساندن وسایل به افراد داخل حمام، سربینه (رخت‌کن) و صحن اصلی حمام. صحن اصلی حمام شامل شاه‌نشین، خزینه، اتاق‌های حجامت، حوض آبگرم، حوض آب نیمه‌گرم و حوض آب سرد می‌شود. دیواره‌های حمام از ساروج ساخته شده است تا رطوبت به پایه‌ها و دیوار بنا آسیب نرساند. روشنایی حمام نیز از طریق حفره‌های سقف به نام جامگاه تامین می‌شد که نور طبیعی را وارد حمام کرده و در عین حال، دید از بالای پشت‌بام حمام را غیرممکن می‌کرد.
سربینه: حمام بزرگ دو سربینه دارد. سربینه اول که به ورودی نزدیک‌تر است، سکویی در انتها و بخاری دیواری دارد. در این سربینه نورگیرهایی مزین به کاشی‌های مشبک وجود دارد که به باغ باز می‌شوند و چشم‌انداز دلپذیری ایجاد کرده‌اند. سربینه دوم، حوضی در میانه و مسیر ترددی در ضلع شرقی دارد که کف آن پایین‌تر از سطح سربینه است. به نظر می‌رسد که در گذشته افراد هنگام خروج از حمام ابتدا از سربینه دوم و سپس از سربینه اول استفاده می‌کردند؛ به این ترتیب که پس از استحمام و خروج از گرم‌خانه، ابتدا پا را در حوض سربینه دوم می‌شستند و در هوای ملایم آنجا بدن را خشک می‌کردند و آماده رفتن به سربینه اول و پوشیدن لباس می‌شدند.
تون: آب حمام به‌وسیله تون (آتشدان یا آتشخان) گرم می‌شد که محل افروختن آتش بود و در وسط خزینه قرار داشت. تون به‌صورت حفره‌ای بود که از پایین به فضای بیرون راه داشت. شخصی که به او تون تاپ می‌گفتند، هیزم را زیر تون می‌ریخت و آن را روشن می‌کرد. روی تون در کف خزینه یک ورقه مسی قرار داده شده بود؛ دور ورقه را با ملاط محکمی به هم می‌بستند تا مانع نفوذ آب به زیر آن شود. با داغ‌شدن ورقه مسی، دمای آب خزینه به ۴۰ درجه می‌رسید. گرمای فضای حمام نیز به‌وسیله کانال‌های گربه‌رو در زیر کف حمام تامین می‌شد. در واقع، کانال‌های گربه‌رو حرارت و دوده‌های داخل تون را به دودکش‌ها می‌رساندند تا با این‌کار کف حمام گرم شده و دود‌ها از تون به بیرون هدایت شود. ابعاد آن‌ها اندازه قامت خمیده یک انسان بود و هر از گاهی نیاز به تمیزکاری و مرمت داشته‌اند.
باغ فین
جاهای دیدنی اطراف حمام فین
باغ فین
باغ فین، باغی زیبا به بزرگی ۳۳۷۰۰ متر مربع است که با درختان سربه‌فلک‌کشیده، فواره‌ها و سنگ‌فرشی که زیر پاهای شما قرار دارد، مکانی ایدئال برای گشت‌وگذار به شمار می‌رود. دیوار، بارو و برج‌های استوانه‌ای شکل، حیاط مرکزی این باغ را در بر گرفته‌اند تا فین نمونه‌ای از باغ قلعه‌های ایرانی باشد. انتخاب این نوع الگو و محصورکردن زیبایی‌های باغ در پناه دیواری بلند، استفاده شاهانه از باغ را به رخ می‌کشد.
عمارت سردر باغ فین، کوشک صفوی، اتاق شاه‌نشین، چای‌خانه، کوشک قاجار یا شترگلوی فتحعلی شاهی، حیاط خلوت کریم خانی، موزه ملی کاشان، حوض جوش باغ فین و حوض ۱۲ فواره از جاذبه‌های دیدنی این باغ هستند.
خانه طباطبایی ها
خانه طباطبایی‌ها در یکی از محله‌های تاریخی کاشان به نام سلطان امیراحمد قرار دارد. این ساختمان به خاطر داشتن زیبایی‌های بی‌بدیلش به عروس خانه‌های ایران شهرت دارد و شاهکاری از هنر معماری قدیم به شمار می‌رود که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این خانه که ۴,۷۳۰ مترمربع وسعت دارد، از بخش‌های متفاوتی را با کاربری‌های متنوع تشکیل می‌شود. ضمن اینکه تزیینات مجلل و باشکوه همچون گچ‌بری‌های هنرمندانه و به‌کارگیری شیشه‌های رنگی و ارسی، اصالت معماری ایرانی و اسلامی و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه را نشان می‌دهند.
مسجد و مدرسه آقا بزرگ
مسجد و مدرسه آقا بزرگ منسوب به ملا مهدی نراقی معروف به آقابزرگ، از مراجع تقلید شیعه در گذشته است که به‌عنوان یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین مساجد ایران در دوره قاجار به شمار می‌رود. تزیینات نفیسی از مقرنس‌کاری سردر مسجد تا گچ‌بری‌های ظریف و کاشی‌کاری‌های چشم‌نواز همه و همه باعث شده‌اند تا این مسجد مورد توجه قرار بگیرد و میزبان گردشگران زیادی باشد. علاوه بر این، مسجد آقابزرگ تنها مسجد پنج طبقه دنیای اسلام است و این ویژگی اهمیت آن را چندین برابر می‌کند. به همین دلیل نام این اثر در تاریخ ۱۱ آذر سال ۱۳۳۰ در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.
نکات بازدید از حمام فین کاشان
- زمان بازدید از حمام فین کاشان همه‌روزه به‌جز تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۱ رمضان شهادت امام علی (ع)، ۲۸ صفر مصادف با رحلت پیامبر، ۱۴ خرداد رحلت امام خمینی (ره) و ۲۵ شوال شهادت امام جعفر صادق (ع) امکان‌پذیر است.
- هزینه بازدید از حمام فین در سال ۱۴۰۱ برابر با ۵۰۰۰ تومان است.
- ساعت بازدید از حمام فین در ۶ ماه اول سال از ۹ تا ۱۹ و در ۶ ماه دوم از ۹ تا ۱۷ است.
- بهترین زمان بازدید از حمام فین، در اردیبهشت‌ماه و فصل گلاب‌گیری است که میتوانید با یک تیر دو نشان بزنید و از این مراسم دیدن کنید. با این حال، باید انتظار جمعیت زیاد گردشگران را داشته باشید.
- اطراف باغ فین کاشان تعدادی رستوران با فضای زیبا و فروشگاه عرقیجات نیز فعالیت می‌کند.
